आम्रपाली अर्थात अंबापलीको जन्म ईशा पूर्व ६००-५०० को बीच अज्ञात अभिभावकबाट भएको थियो । आम्रपाली जन्मिएको समयमा वैशालीमा शाही बगैँचामा एउटा आँपको रुख अचानक उम्रिएको थियो । त्यसैले उनको नाम आम्रपाली राखियो ।
व्युत्पन्नका अनुसार उनको नाम दई ओटा संस्कृत शब्दको संयोजनबाट राखिएको थियो । “अमरा“, जसका अर्थ आँप र “पल्लवा“, जसका अर्थ युवा पात तथा अंकुर भन्ने बुझिन्छ । त्यहाँ युवा युवतीको रुपमा साधारण सिन्दुर थियो । भनिन्छ महामनमैनको नामका एक सामनती स्वामी यति लोभी थिए कि उनी आफ्नो राज्य छोडेर अम्बारा गाउँमा गए । त्यो गाउँ वैशालीमा अवस्थित सानो गाउँ थियो ।
भगवान बुद्ध राजगृह जाने र फर्कने समय वैशालीमा बस्ने गर्थे जहाँ एक पटक उनको अंबपालीले पाहुनाको रुपमा स्वागत गरेकी थिइन् । बौद्ध ग्रन्थमा पनि बुद्धको जीवनमा प्रकाश ल्याउने घटनाको वर्णन गरिएको छ । त्यसमा आम्रपालीसँगको सम्बन्ध एक प्रसिद्ध र रुचिकर घटना हो ।
भनिन्छ, तथागत एकपटक वैशालीमा बसेका थिए त्यहाँ उनले देवताले जस्तै दीप्यमान लिच्छवि राजपुत्रहरुको भोजनका लागि प्रार्थना अस्वीकार गरे । त्यही उनले गणिका आम्रपालीको निष्ठासँग खुसी भएर उनको आतिथ्य स्वीकार गरे । त्यसपछि गर्विणी आम्रपालीले उनका राजपुत्रको लज्जित बनाउँदै आफ्नो रथ उनको रथ बराबर कुदाए । उनले संघलाई आफ्नो आँपको बगैचा दान गरेका थिए । जसका कारण उनले आफ्नो समय बगैचामा विताउन सकुन ।
आम्रपाली ऐतिहासिक व्यक्तित्व थिइन् । यद्यपि कथाको चमत्कारीले गर्दा उनलाई साधारण बनायो । सम्भवत उनी अभिजात कुलीनाकी थिइन् । उनी धेरै सुन्दरी थिइन् । र, लिच्छवी परम्परा अनुसार उनी सुन्दरी भएकै कारण पितासँग उनले विवाह गर्नुपर्यो । पछि बुद्धको उपदेशबाट प्रभावित भई उनी बुद्ध र उनको संघको अनन्य उपासक बसिन् । त्यसपछि आफूले गरेको पापबाट छुटकारा पाउनका लागि ज्ञानयोग्य जीवन विताउन थालिन् ।
-धार्मिक ग्रन्थको सहयोगमा
